HERCEG NOVI - Zahvaljujući inicijativi NVO „Sinergija” iz Herceg Novog, koja je od 23. septembra do 6. oktobra u okviru Dana evropske baštine organizovala otvorenu školu – radionicu, dio srednjovjekovne tvrđave Citadela zaštićen je od daljeg propadanja. No, ipak, na revitalizaciji i valorizaciji utvrđenja potrebno je uraditi još mnogo toga. Prvi konkretan korak napravili su mladi, a kako će se prema ovom važnom kulturno –istorijskom spomeniku postaviti nadležni u lokalnoj upravi i resornom ministarstvu, ostaje da se vidi.
Projekat NVO ,,Sinergija'', podržan od Fondacije ,,Petrović Njegoš'', okupio je studente i mlade arhitekte iz Crne Gore, Srbije, Hrvatske i Francuske koji se bave zaštitom i revitalizacijom graditeljskog nasleđa, pa su do realizacije veoma skupog projekta revitalizacije i valorizacije cijele tvrđave dva zida konzervirana i zaštićena od daljeg propadanja.
Mladi arhitekta Vuk Čvoro, osnivač NVO ,,Sinergija'', kazao je da su polaznici škole imali pune ruke posla na čišćenju lokaliteta i sječi rastinja, kao i na sakupljanju kamenja koje se sa Citadele obrušava u more.
-Pola vremena smo proveli u čišćenju. Sanirali smo i učvrstili donje dijelove zidova na zapadnoj strani. Studenti su se obučavali, arhitekte radile svoj posao. Napravili smo prvi korak, a Opština sa svojom Kancelarijom za međunarodnu saradnju treba da nastavi i da aplicira za EU fondove radi daljeg spasa Citadele. Imaju dosta sličnih primjera u Hrvatskoj. Citadela sa tvrđavom Forte mare predstavlja jedine vidljive ostatke iz mletačkog perioda i trebalo bi zajedno da se restauriraju. Forte Mare ima šansu da uđe na listu svjeske kulturne baštine- kazao je Čvoro.
Za Citadelu je urađen i elaborat zaštitnog arheološkog istraživanja arheologa iz JU Muzej i galerija Herceg Novog.
Za izvođenje radova i voditelje radionice bila je zadužena kompanija ,,ZV Design'' koja je specijalizovana za ovakve vrste radova, dok su supervizori i arhitekte konzervatori iz Francuske. Predvodio ih je glavni arhitekta za istorijske spomenike iz Francuske Benjamin Mouton, ali i tim arhitekata i konzervatora iz redova NVO ,,Sinergija'' i ,,Ilibo design architects''. Nekad sastavni dio bedema Donjeg grada, iz doba turske vladavine, koja je spojena sa tvrđavom Forte Mare, činila jedinstvenu arhitektonsku cjelinu, ova je tvrđava ( nazvana još i Mezaluna – polumjesec), bila dugogodišnji san mletačkih osvajača. Grad je dugo odolijevao i konačno pao, 30. septembra 1687. godine, zahvaljujući sporazumu između zapovjednika Hrišćanske koalicije, Jeronima Kornera i Albanaca, koju su mu predali Donji grad, a zauzvrat bili prevezeni savezničkim brodovima u Albaniju. Mlečani su vladali Herceg Novim punih 110 godina, sve do 1797. godine. U to vrijeme, obnovljene su i učvršćene sve gradske utvrde i bedemi, uključujući i Citadelu, čiji su tadašnji gabariti uvećani, a koja, ne samo što je prethodno bila znatno oštećena tokom borbi Mlečana i Turaka, već je i 20 godina ranije (1667. godine) postradala u razornom zemljotresu, koji je gotovo uništio susjedni Dubrovnik. Izgradnja željezničke pruge od Uskoplja do Zelenike, krajem 19. vijeka, zauvijek je presjekla njenu kamenu ruku, kojom je čuvala grad, nepovratno oštetivši njenu strukturu.Najzad, zemljotres 1979. godine, polovi njeno lice od mjeseca, drobi ga i uranja u Jadran.Inicijativa za rekonstrukciju pokrenuta je sredinom 80-ih godina, kada je Zavod za projektovanje i urbanizaciju načinio Nacrt programa obnove Citadele i Starog grada. No, u realizaciju ovog nacrta nikad se nije krenulo. Potom je 1999. godine preduzeće ,,Skaj sat komjunikejšn” je sa Jav­nim pred­u­ze­ćem Mor­sko do­bro pot­pi­sa­lo ugo­vor o ob­no­vi tvr­đa­ve, a na­ziv pro­jek­ta bio je „ Me­za­lu­na 2002“, što je zna­či­lo da je ob­no­va i va­lo­ri­za­ci­ja Ci­ta­de­le tre­ba­lo da bu­de za­vr­še­na do te go­di­ne. I ova se, ta­da ozbilj­no na­ja­vlji­va­na ini­ci­ja­ti­va, uga­si­la ne­pri­mjet­no.
K. M.


Ne­sta­la i ku­la s kva­de­ri­ma

U ne­po­sred­noj bli­zi­ni Ci­ta­de­le, s nje­ne is­toč­ne stra­ne, na mje­stu na ko­jem su se na­la­zi­le Voj­nič­ke ba­nje, na­la­zi­la se rim­ska ku­la. Dio te rim­ske ku­le dav­no je pre­krio as­falt i no­vo­grad­nja, dok je dru­gi sa­da već je­dva vi­dljiv is­pod po­vr­ši­ne mo­ra. Ne­stao je i je­din­stve­ni isto­rij­ski spo­me­nik, ku­la sa kva­de­ri­ma, ko­ji su bi­li oso­be­nost ka­sno­an­tič­ke grad­nje.